PHÁC ĐỒ THĂNG KHÍ | Qi Increase Formula

BỘ THĂNG

Thăng và giáng là hai thủ pháp thường gặp trong Đông Y. Chữ THĂNG ở đây là nói gọn cho dễ nhớ, nói đầy đủ là THĂNG BỔ DƯƠNG KHÍ. Hẳn nhiên nó không thay thế cho tất cả các liệu pháp tương tự đã có trong Đông Y (cùng mục đích), cũng như giải quyết được tất cả các trường hợp hư suy dương – khí. Nhưng nó góp phần không nhỏ trong việc trị bệnh bằng Diện Chẩn – ĐKLP. Qua quá trình tìm tòi thử nghiệm và đã thành công trên thực tế trong thời gian qua, nay tôi xin trình bày như sau.

I/ PHÁC ĐỒ - KỸ THUẬT TÁC ĐỘNG

127, 50, 19, 37, 1, 73+, 189, 103, 300+, 0+

Nguyên tắc chung: theo thứ tự từ dưới lên trên và từ trái sang phải.

Sức mạnh của phác đồ được sắp sếp theo thứ tự sau:

Hơ rồi xoa dầu cuối cùng dán cao
Hơ, dán cao
Hơ, xoa dầu
Hơ thuần túy
Châm kim nếu cần, tuy nhiên kỹ thuật này dễ gâu vương châm. Hiện nay chúng ta không còn dùng kim mà thay thế kim châm bằng kỹ thuật rung huyệt.
Day ấn bằng dầu
Day ấn, dán cao
Dán cao hoặc xoa dầu
Rung huyệt hay day ấn vaseline hoặc bất cứ một loại dầu nào khác không gây hại da như dầu ăn, dầu dừa, kem dưỡng da của phụ nữ …, nhằm mục đích tránh trầy da khi day quẹt.
Lăn, gõ

II/ TÁC DỤNG

Bộ thăng có những tác dụng chính sau đây:

Thăng khí, bổ khí, thăng dương, bổ dương. Tùy theo ý đồ mà chọn kỹ thuật hích hợp. Bổ dương, thăng dương thì phải làm ấm huyệt bằng dầu, cao salonpas hay hơ ngải cứu. Bổ khí hay hành khí thì day huyệt không hoặc bằng vaseline.
Hành khí hành huyết nhưng hành khí mạnh hơn, rõ nét hơn.
Tăng sức đề kháng và thời khí cho cơ thể.
Làm ấm người toàn thân, xua tàn hành khí nhiễm vào người.
Làm hưng phấn thần kinh

III/ CHỦ TRỊ

Bộ thăng có tác dụng hầu hết trong những bệnh chứng do Khí suy, Dương suy hay bệnh có gốc hàn rõ nét nhất là do hàn tà thực. Có thể nêu một số bệnh chứng thường gặp như cảm lạnh, trúng gió lạnh, mắc mưa, viêm phế quản do lạnh (không có tác nhân hóa lý), sa nội tạng, tự hãn, …Nhưng điều trị lâu dài cần nhận định đúng căn bệnh để linh động.

Ứng dụng của bộ THĂNG rất rộng, tuy nhiên muốn dùng tốt cần có một vốn y lý cơ bản Đông y để phân biệt hàn nhiệt thực hư.

IV/ CHỐNG CHỈ ĐỊNH

Bộ THĂNG rất mạnh khi dùng trọn bộ, nhất là với kỹ thuật hơ nóng dán cao, xoa dầu hay châm kim.

Không nên dùng bộ THĂNG trong các trường hợp sau:

Bệnh nhân có thể trạng âm hư huyết kém, người gây khô
Huyết áp cao dương chứng. Nhất là với các dạng hyết áp cao có cholesterron, có xơ mỡ động mạch.
Các bệnh có nhiệt ở lý như: tiểu đường, hư lao (suy nhược cơ thể nặng)…
Các bệnh có nhiễm trùng vì dễ gây bội nhiễm.
Các bệnh viêm loét vì dễ gây xuất huyết.

Ba trường hợp sau có thể dùng kỹ thuật day vaseline khi có kèm bệnh cấp do hàn. Nhưng cần xem xét theo dõi kỹ để tránh sai lầm.

V/ KINH NGHIỆM LÂM SÀN

Khi ở đâu lạnh hơn các nơi khác thì hơ bộ THĂNG ở đó sẽ cho hiệu quả cao và an toàn.
Trường hợp người bệnh vừa kém về huyết vừa suy về khí, nếu dùng bộ THĂNG sẽ gây thiên lệch về khí huyết vì nó chủ thăng bổ khí. Trường hợp này nên dùng bộ BỔ ÂM HUYẾT – THĂNG thích hợp hơn.
Cắt cơn tăng huyết áp âm chứng có các triệu chứng như sau: huyết áp tăng đột ngột mà trong lúc bình thường có thể thuộc loại thấp, toàn thân hay tứ chi hay chỉ bàn chân lạnh, đặc biệt huyết áp rất khó đo vì kim giật rất nhẹ, tiếng đập ở ống nghe rất nhỏ, dùng que dò khám thấy đau ở hai huyệt 1 và 19 mà 26 và 143 không đau, có khi cả bốn huyệt này không báo đau. Điều trị: dùng ngải cứu hơ và xoa dầu mỗi huyệt 3 lần.

LƯU Ý: Phải hội đủ các triệu chứng trên, nếu không ta sẽ sai lầm lớn khi đó là một cơn cao huyết áp dương chứng.

Nếu chân tay lạnh ngắt mà huyết áp dương chứng, cả bốn huyệt đều báo đau thì đây là cơ địa dương chứng mà trúng lạnh bất ngờ làm tăng thêm huyêt áp, trường hợp này khó, không nên can thiệp nếu không kinh nghiệm, nên đi bệnh viện.

Việc điều trị chứng cao huyết áp về lâu dài cần hiểu về sinh bệnh lý để tìm ra căn bệnh. Biện pháp nêu trên chỉ là tạm thời cắt cơn mà thôi, không phải là giải pháp điều trị.

Nhức khớp: đau nhức mà không nóng đỏ, trái lại sờ tay vào khớp thấy lạnh hơn các nơi khác. Nếu bệnh nhân không bị thiếu máu quá ta có thể dùng bộ THĂNG. Kết quả nhanh và không tốn công dùng thêm các huyệt phản chiếu bộ vị có nhiều khớp đau.

Tuy nhiên khi khớp bị thoái hóa thì liệu pháp này không hiệu quả. Chỉ mang tính cắt cơn mà thôi. Không nên dùng lâu dài có hại cho khớp

Nhức đầu mãn tính: có lúc hoàn toàn thoải mái, có lúc nhức dữ dội, đó là lúc có lạnh xâm nhập. Dùng bộ THĂNG để cắt cơn, điều trị lâu dài cần tìm hiểu tổng thể của bệnh nhân để điều chỉnh lại cho quân bình.

VI/ VẤN ĐỀ ĂN UỐNG, SINH HOẠT

Khi sử dụng bộ THĂNG cần kiêng cữ

Ăn uống: không dùng các thứ quá mát lạnh như nước đá, kem, yaourt lạnh, mước ướp lạnh, cam, nước dừa, khổ qua, đậu xanh, rau má, thanh long, các thứ có vị chua.
Sinh hoạt: cữ tắm đêm, dầm mưa, dùng quạt máy, phòng máy lạnh, nằm ở nền nhà không có nệp, đi chân trần trong nhà, khi ngủ nên mang vớ giữ ấm chân.

VII/ KẾT LUẬN

Tác dụng của bộ THĂNG rất rộng và rất mạnh. Khi áp dụng một cách máy móc dễ gây thiên lệch về âm dương khí huyết.

Chẩn đoán kỹ về âm dương, khí huyết, hàn nhiệt, hư thực là việc cần làm trước khi bắt tay vào điều trị.

Ước lượng tình hình, theo dõi sát sao diễn biến lâm sàng ngay tại chỗ và về sau để có giải pháp, cường độ điều trị thích hợp.

Luôn luôn dò sinh huyệt để kiểm chứng trước trong khi điều trị để đề phòng sai lầm. không dùng bộ THĂNG khi các huyệt 19, 1, 189, 103 đều không là sinh huyệt (báo đau hoặc nóng)

TP. Hồ Chí Minh, 08 – 12 – 1998.

Lương y Tạ Minh